Ana Matić, producentkinja i Nemanja Mijović, reditelj, su mladi diplomci Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu, koji stoje iza nedavno oformljenog umetničkog kolektiva NIBIRU, a u svom dosadašnjem radu već su postali prepoznatljivi po inovativnom pristupu pozorištu i interdisciplinarnim praksama. Sa Anom i Nemanjom razgovarali smo o njihovom učešću u rezidencijalnom programu Re-Imagine Green, zelenoj agendi u izvođačkim umetnostima, ali i iskustvu delovanja na nezavisnoj sceni u Srbiji i regionu i planovima za dalji razvoj kolektiva.
Možete li nam reći nešto više o nastanku vašeg kolektiva i šta vas je motivisalo da ga i zvanično oformite ove godine?
Prema verovanju Sumera na samom obodu sunčevog sistema nalazi se posebna i tajanstvena plenata Nibiru, koja u svojoj biti predstavlja deo sveukupnog stvaralačnog procesa kosomosa, te kao takva, izopštena iz nama poznate trodimenzionalne materijalne stvarnosti, predstavlja planetu čuda, promena i dekonstrukcije. Verujući u moć kojom umetnost komunicira sa publikom i pristupajući pozorištu i njegovim sredstvima kao transformativnom i proaktivnom socijalnom alatu, odlučili smo da imenujemo i zvanično oformimo grupu mladih ljudi, koja već nekoliko godina unazad sarađuje i zajednički preispituje i produkuje hrabre i inovativne umetničke sadržaje, u sada nezavistan umetnički kolektiv NIBIRU čijim osnivanjem želimo da se na autentičan i studiozan način bavimo savremenim i nekonvencionalnim dimenzijama umetnosti.
Vaša produkcija Psihoza u 4.48 je privukla pažnju kako stručne, tako i opšte javnosti i učestvovala na brojnim festivalima širom Evrope. Šta je za vas bio najznačajniji aspekt ovog iskustva i kako je ono uticalo na vaš trenutni rad? Da li ste imali priliku da se susretnete sa ekološki održivim praksama na nekom od festivala koje ste posetili?
Predstava Psihoza u 4.48 je naše prvo čedo, prvi plod zajedničkog promišljanja kako pozorišta, tako i konsenzusa realnosti koju smo odlučili da raskrinkavamo i kao takva ogleda našu odlučnost da djelujemo onako kako bismo željeli da neko djeluje na nas. Otrkivanje privida.
Imati oko sebe, udruženu grupu mladih ljudi koja veoma budno i hrabro rovari po ideji samoubistva, dovelo je do toga da stvorimo prostor pozorišne stvarnosti koji postaje i stvarnost publike; uspjeli smo da izgradimo svijet kakvim ga mi osjećamo. Za nas je to najvažnije, da grupa usaglašena oko jedne ideje dokazuje da može da iznese zajedničku misao, vjerujući u istinosnu vrijednost iste. Dobijena iskustva su nas motivisala da se dalje igramo, valjda ozbiljnije, sa odstustvom straha, da bismo bili vjerni onome što osjećamo i mislimo da je nužno da se otjelotvori kroz pozorište.
Tokom boravka na festivalu u Češkoj, imali smo priliku da gledamo predstavu koja je rađena u duhu zelene transformacije, vjerujem sa sviješću i namjerom da sa minimalnim sredstvima pokaže snagu inovativnih scenskih rješenja i kretivnog potencijala ekipe (pretpostavljam da bismo ovaj primjer mogli da svrstvamo u nešto što je trenutno aktuelno u svijetu zelene produkcije, a naziva se transformativnom scenografijom). Mislimo da je važno pomenuti i Festival mladih umjetnika u Podgorici i njihovu težnju da budu dio zelenog manifesta, iako nisu bili ekofestival, budili su svijest o reciklažnom materijalu, time što su svakog dana reciklirali sve što je bilo dio otpada koju je euforična masa ostavljala za sobom, te je lijepo iskustvo brige koje smo imali priliku da uočimo.
Kako doživljavate nezavisnu scenu izvođačkih umetnosti u Srbiji i regionu? Koji su glavni izazovi i prilike sa kojima se susrećete?
Biti deo nezavisne umetničke scene odvažna je i odgovorna odluka. Sa jedne strane biće vam pružena divna sloboda u kojoj ćete samostalno moći da definišete sopstvene umetničke obrasce, eskeprimentišete sa formom i sadržajem, tragate za autentičnim izrazom, iskusite stvaralački proces u onom pravom spoznajnom smislu, bez pritiska od komercijalnog (ne)uspeha, ili rokova koji mogu potencijalno da priguše produktivnost. Ta vrsta slobode neizmerno je važna za razvoj umetnika, i umetnosti uopšte, ali kao takva, sa osobom mora nositi značajnu odgovornost i (samo)kritičnost. Kada se, sa druge strane, izmestimo iz samog stvaralačkog procesa i sagledamo sveopšte funkcionisanje i održivost (pre svega domaće i regionalne) nezavisne scene, uvidećemo brojne izazove sa kojima se njeni predstavnici susreću. Govoreći iz sopstvenog dosadašnjeg iskustva, neizvesnost opstanka i ne uvek adekvatni uslovi za rad, mogu biti često demotivišući i stagnativni. Pitanje prostora, tehničkih uslova, budžetiranja projekata, te na samom kraju i ukupne zarade, problemi su koje nezvisna scena iznova prevazilazi početkom svakog novog procesa. Zato je važno biti međusobno pokretački nastrojen, i u osnovi svog izbora znati njegov viši cilj i kolektivni doprinos. Međutim, ne treba zaboraviti sve one uspešne i pionirske primere, koji i dalje snažno opstaju i na veoma zavidnom nivou prevazilaze kako interne, tako i eksterne izazove koji im se nameću. Iz njihovih iskustava učimo i promišljamo koji su to najadekvatniji produkcijski modeli koji garantuju održivost i prepoznatljivost, kako birati i razvijati partnerske odnos, umrežavati se na međunarodnom nivou, graditi snažnu mrežu nezavisne scene, te postavljati nove uslove njenog funkcionisanja i razvoja.
Projekat Magical Circle of Water koji razvijate u okviru Re-Imagine Green rezidencijalnog programa je interdisciplinarnog karaktera, pretendujući na dijalog sa različitim naučnim konceptima, u okvirima pozorišta za decu i mlade. Šta vas je inspirisalo da se fokusirate na ovu temu i kako planirate da pristupite angažmanu mlade publike, naročito u kontekstu komunikacije ovih složenih ideja?
Projekat Magical Circle of Water – u osnovi to je priča o susretu djeteta i vode, odnosno sučeljavanje radoznalosti i alegoričnog svijeta koji voda gradi zahvaljući svojim transformativnim sposobnostima.
Naučna dostignuća koja uživamo u modernom dobu između čovjeka i nauke naizgled prave odnos pun povjerenja; koliko god naučna misao dobacivala, za čovjeka ona predstavlja hladno područje, ispunjeno naporom da se razumije svijet u kojem živimo. Stoga, imamo mnjenje da je u ovom prividnom (ne)razumijevanju i klica ekološke neosviještenosti, te pokušavamo da uz pomoć pozorišta, koristeći se osnovnim naučnim hipotezama o temi koju istražujemo, predstavimo znanje iz oblasti nauke kao način razmišljanja koji nam može pomoći da se bolje ostvarimo u egzistenciji koju živimo. Naravno, sve ovo djeluje isuviše komplikovano za dječiji uzrast, ali baš kroz formu pozorišne instalacije, koristeći se interaktvnim diskursom, želimo da izazovemo sebe i otvorimo mogućnost izgradnje bajkovitog svijeta u kojem će se desiti demistifikacija nauke i djeci usaditi ideja da je takav način razmišljanja potreban i da sve što se nalazi oko nas postoji sa razlogom da bolje razumijemo svoju svrhu na planeti zemlji. Prosečna odrasla osoba ima 60% vode u svom tijelu i zašto ne bismo vjerovali u ideju da naše emocije predstavljaju i vodu u njenim drugim oblicima i kretanjima, jer na taj način dobijamo svijest o odgovornosti brige o prirodi, odnsono održavanja čistih ogledala kroz koje želimo da dobijemo vizuru sebe.
Pored toga što pozorište želimo da predstavimo djeci kao hram u kojem mogu da dolaze po saznanja i koketiranja sa naučnim metodama i hipotezama, dublja inspiracija se nalazi u istraživanju dramske umjetnosti i njenog djelovanja na publiku; pozorište postaje mjesto u kojem se susreću različite generacije; različiti doživljaji prirode, umjetnosti i čovjeka; pretenduje se zajedničkom pozorišnom iskustvu kroz nekoliko nivoa predstavljanja sadržaja, te dok djeca uživaju bajku, roditelji se odnose prema temi gubitka, a voajeri, iliti stvarna publika imaju priliku da učestvuju u objektivnom doživljaju subjektivnog pozorišnog iskustva dvije generacije. U zavisnosti od dobi, odnos vode i čovjeka, odnosno ekološka prizma postaje izoštrenija u skladu sa potrebama. Na ovaj način ne preispitujemo složenost ideje, već otvaramo pitanje složenosti forme koju ovako fudamentalan pojam zahtijeva, ne bi li se ostvarila mogućnost pozorišnog djelovanja, samim tim i saznajnog iskustva.
Pored narativa koji se oslanja na ekološki diskurs i realizacija ovog projekta planirana je po modelu zelene produkcije. U čemu se po vašem mišljenju ogleda značaj ovakvog pristupa- zelene produkcije kada govorimo o zelenim temama, ali i generalno, i na koji način planirate da inkorporirate ekološki održive prakse u različite segmente projekta?
Važnost postojanja ekološke svesti u svakodnevnim životnim aktivnostima od velikog je značaja u procesu brobe za očuvanje planete Zemlje. No, kako to nije i ne treba da bude samo na nivou pojedinačne odgovornosti, podsticanje i edukovanje čitavih privrednih delatnosti, a sa njima i umetnosti kao svojvrsnog zagađivača, treba da postane prioritet državnih politika. Sistemskim delovanjem moguće je doći do promena, koje na nivou proizvodnih procesa zagađivača ne bi predstavljale dodatne aktivnosti, već savesno planiranje i sprovođenje u duhu razumevanja fukcionisanja prirode i njenog trenutnog stanja. S tim u vezi, kada je pozorište u pitanju, inkorporiranje zelenih praksi treba da postane jedan od prioriteta i kriterijuma za produkciju umetničkih sadržaja uopšte. Razvijanjem ekološke logike i odgovornosti na nivou grupe ili projekta biće garantovan odgovoran proces sa smanjenom količinom zagađivanja i pametnim korišćenjem materijala i energije. Konkretno, u produkciji pozorišnih predstava, a sa tom idejom ćemo i mi razvijati sopstveni projekat, reciklažom materijala, kupovinom ili razmenom predmeta sa etiketom održivog proizvoda, minimiziranjem potrebnih elemenata scenografije i kostima, te manjom upotrebom električne energije i štampanih materijala, biće omogućeno “zdravo” stvaralačko iskustvo. Ovakvo proizvodno iskustvo može, i treba, umnogome da inspiriše i definiše savremeno promišljanje pozorišta sa ekološkim praksama u svojoj osnovi, kako na nivou produkcije, tako i na nivou sadržaja.
